Met de pensionering van Ben Steultjens neemt Thijs Koers het stokje over als coördinator moreel beraad. We gingen in gesprek met de komende en gaande man. Bevlogen leggen zij uit waarom het een cadeautje is om een moreel beraad te doen met je team. In een notendop: een moreel beraad is niet oordelen. Je gaat niet in discussie, je gaat op onderzoek uit. En de gespreksleider faciliteert dat.
Hoe het begon
Ben: ‘Het eerste projectje is zo’n 10 jaar geleden. Het was destijds een initiatief van de geestelijke verzorging samen met hun leidinggevende – toenmalig bestuurssecretaris – Jan Laterveer. Ik kende Jan vanuit de opleiding zorgethiek en ben toen gevraagd om in de stuurgroep mee te doen. Zo heb ik ook 1 van de eerste morele beraden van het managementteam bijgewoond. Dat verliep overigens nog niet zo vlekkeloos. Er kwam oud zeer omhoog en de gespreksleiders konden dit niet goed handelen. Later zijn we als gespreksleiders getraind op de VU. Daar leerden we ook wat je kunt doen als een gesprek uit de hand loopt.’
Verrassende perspectieven
Thijs: ‘Ik vind elk moreel beraad een cadeautje. Het is steeds weer heel bijzonder om mee te maken. Dat je binnen een uur, anderhalf uur in een proces vol verassingen terecht komt. Verrassende perspectieven, een verrassende conclusie aan het eind. Op het moment dat je een dilemma hoort heb je vaak zelf al een soort intuïtie. Dat zal wel die kant opgaan. Maar je schort je oordeel op bij een moreel beraad. En ik zit er achteraf net zo vaak naast als dat mijn intuïtie klopt. Dat laat voor mij zien dat het echte dilemma’s zijn. Je bent echt met iets wezenlijks bezig, dat vind ik heel mooi.’
Een manier van reflectie
Ben: ’Toen ik coördinator werd had ik grote ambities. Het liefst wil je dat alle teams er gebruik van maken. Maar het is niet de enige manier van reflectie. Gebruik het vooral naast andere manieren van reflectie. En vooral daar waar je voor ethische kwesties komt te staan. Het is belangrijk te gaan voor kwaliteit en niet voor kwantiteit. Ik heb het wel gestaag zien groeien. We doen het toch wel goed als GGz Centraal. Al is het door corona even wat teruggelopen. Maar we hebben onlangs nieuwe gespreksleiders opgeleid. Een compliment aan onze raad van bestuur die dit zo faciliteert en er zelf ook gebruik van maakt. Zij geven het goede voorbeeld. We zetten het nu met Thijs als nieuwe coördinator graag opnieuw op de kaart. We hebben inmiddels ruim 20 gespreksleiders.’
Terugkerende dilemma’s
Thijs: ‘Vaak gaan casussen over terugkerende dingen. Over zaken die al jaren spelen en steeds terugkomen. Door daar een oplossing voor te vinden kun je uiteindelijk tijd besparen. Al is dat niet het doel. Maar als je keer op keer tegen hetzelfde aanloopt bij een patiënt, dan kan het helpen om eens op een andere manier te reflecteren. Dan is moreel beraad een goede optie. Tijdens mijn opleiding had de docent het over training morele oordeelsvorming. Dus je leert echt dit is een ethisch dilemma of je gaat op moreel niveau nadenken. Dat leer je herkennen. Anders blijf je iets praktisch aanpakken en loop je toch steeds tegen hetzelfde aan. Het levert je sowieso wat op. Het is eigenlijk een hele rijke vorm van samenkomen en overleggen. Met iemand van buiten die je helpt om het overleg vorm te geven. Dat is heel effectief.‘
Elkaar beter begrijpen
Ben: ‘In mijn eigen team ouderen ambulant in Hilversum hadden we 8 intervisies per jaar. Daarvan hebben we er 4 omgeruild voor moreel beraad. Het kost dus 0 tijd extra. Als het goed is doet elk team aan reflectie, dat is inherent aan de zorg. Als je binnen die structuur moreel beraad doet hoeft het dus geen extra tijd te kosten. En het is inderdaad heel effectief. Dat komt ook uit onderzoek naar voren. Het helpt teamleden om elkaar beter te leren begrijpen. Je ziet de achterliggende waarden en de daarachter liggende ervaringen. Als je beter begrijpt van waaruit de ander denkt en praat, dan ga je ook constructiever samenwerken. Dat leidt indirect tot hogere kwaliteit van zorg. En je gaat gemakkelijker je dilemma’s herkennen en deze dus eerder bespreken. Je kunt er gemakkelijker mee omgaan. Wij zien ook dat een team lol heeft in moreel beraad. En wij ook! Het is vooral leuk om te doen. Wat het mij persoonlijk heeft gedaan en wat ik ook terugzie is dat het je weer in verbinding brengt met je passie voor het werk. En de waardes waarom je ooit in dit werk bent gestapt. Dat raakt in de alledaagse hectiek en beslommeringen nog wel eens ondergesneeuwd.’
Iedereen kan het
Thijs: ‘En iedereen kan het. Je maakt voortdurend beslissingen. Maar soms blijft er iets liggen waarbij je er niet uitkomt. En dan is het fijn dat je daar samen met je team naar kunt kijken. We doen in 99% automatisch het goede. Maar voor die ene keer kun je hulp gebruiken. En die is er. Het leuke van het structureel doen is dat het echt morele competenties worden. Maar doe het als er minder tijd is in ieder geval als het hoognodig is.’
