Hoe geef je cliënten meer eigen verantwoordelijkheid en autonomie in de behandeling? Het is een punt waar veel behandelaren in de ggz mee worstelen. Voor haar management-opdracht tijdens de opleiding tot klinisch psycholoog werkte Francesca Zaat aan een oplossing bij het opstellen van het behandelplan bij kinderen tussen de 12 en 18 jaar.

Via de Design Thinking-methode ontstond het Interactief Behandelplan. Daarmee geven de jongeren zélf de behandeldoelen vorm. Zo ervaren ze meer regie en begrijpen ze beter hoe de behandeling hun helpt bij het bereiken van hun doelen. En kunnen naasten makkelijker worden betrokken.

Behandeldoelen vanuit de cliënt

Na een intake analyseren behandelaren de situatie van een cliënt en doen een voorstel voor behandeling. Vanuit hun kennis en ervaring. En met de beste bedoelingen. Het gebeurt dikwijls dat de cliënt er eigenlijk weinig aan toe te voegen heeft: die wil zich vooral beter voelen.

‘Het is een logische manier van werken,’ vertelt Francesca. ‘Als psycholoog ken je immers de onderliggende psychologische mechanismen. Je hebt doelen in je hoofd en weet hoe de behandeling daartoe bijdraagt. Maar om te zorgen dat een cliënt dat ook begrijpt, en bij iedere behandelsessie snapt hoe je daarmee aan het doel werkt, dat is een uitdaging. Zeker als die cliënt 15 is.’

‘Ons jargon helpt dan niet. Bijvoorbeeld: als jij last hebt van woede-uitbarstingen, dan wil je werken aan je emotie regulatie vaardigheden. Maar dat is natuurlijk een zin waar een jongere niks mee kan. Die wil bijvoorbeeld alleen meer vrienden in de klas hebben. Dat is zijn doel.’

Samen werken aan een oplossing

Maar hoe stel je dan samen behandeldoelen op? Een probleem analyseren en een oplossing bedenken is voor jongeren immers lastig. Zeker als er sprake is van complexe problematiek.

‘De cliënt komt bij je met een beschrijving van een probleem, zoals somberheid. Maar wat zijn dan positief geformuleerde doelen? Wat betekent niet meer somber zijn voor jou, hoe ziet dat eruit? En hoe concreet helpen de gesprekken met een psycholoog daarbij? Dat wil je in het behandelplan hebben.’

‘Samen met cliënten en behandelaren werkten we aan een oplossing. Dat deden we met de Design Thinking methode.’

Design Thinking in de ggz

‘We begonnen met een klaagsessie, om de problemen helder te krijgen. ‘Dit behandelplan gaat helemaal niet over mij, het past net zo goed bij iemand anders’, hoorden we van de jongeren. Of: ‘Ik weet helemaal geen doelen’. Grappig genoeg hadden behandelaren veel soortgelijke klachten. Ook zij worstelden met de huidige manier van werken.’

‘Vervolgens was er een brainstorm over mogelijke oplossingen. Het grappige was dat wij als innovatie-team ook aan allerlei hightech middelen dachten. Maar de jongeren hielden het liever simpel. Zij gingen nog meer terug naar de inhoud. Voor hen moest het behandelplan vooral makkelijk bereikbaar en overzichtelijk zijn. En het moest niet alleen doelen bevatten, maar ook informatie over waar ze nu staan, hoe ze op dat punt zijn gekomen en waar ze heen willen.’

‘We kwamen uiteindelijk tot het interactief behandelplan. In dit geval is het een whiteboard, met verschillende categorieën en kleuren. Centraal staat een metafoor over wat de jongere gaat doen en bereiken in behandeling. Met, als ze dat willen, ook beelden en geluiden. Het maakt niet uit wat het beeld precies is, zolang de jongere het maar helder heeft. En het bij hem past.’

‘Dan legt de behandelaar uit wat er precies door de behandeling gaat veranderen, zodat je je doel haalt. Ook dat wordt in het plan genoteerd.’

Het implementeren van het interactief behandelplan

‘We hebben het proces zo ontworpen dát het creatief mag zijn. Samen sparren, dat is de kern. Het probleem staat centraal, vanuit daar kijk je welke kant je op wilt en specificeer je de doelen.’

‘Het risico van innovaties is natuurlijk altijd dat het bij een kleine, enthousiaste groep blijft. Zeker wanneer je kijkt naar de overvolle agenda’s is een nieuwe manier van werken soms lastig te implementeren.’

‘Gelukkig landt het interactief behandelplan binnen de kinder- en jeugdpsychiatrie in een vruchtbare grond.  Het wordt door behandelaren en cliënten verwelkomd als een manier om in gesprek te gaan. En uiteindelijk is het ook gewoon een leuke manier van werken met de cliënt.  Dat maakt het gesprek met cliënten makkelijker en luchtiger.’

Luister naar de podcast over het interactief behandelplan

In een aflevering van onze podcastsersie over Innovatie en vernieuwing in de ggz vertelt Francesca samen met collega Frank Kraaijeveld over het ontwikkelen en invoeren van het interactief behandelplan.

Luister de podcast hieronder. Of op Spotify, via Apple Podcasts of in jouw favoriete podcast-app.