Zingeving* staat vaak op het spel bij mensen met een persoonlijkheidsstoornis, door problemen met zelfsturing, identiteit en verbondenheid. Psychotherapie zou een bijdrage kunnen leveren aan het verbeteren van zingeving in het leven. Als onderdeel van haar promotietraject heeft psychiater Angelien Steen in twee onderzoeken, waarvan recent de artikelen zijn gepubliceerd, onderzocht wat het effect is van psychotherapie en welke zingevingsbronnen deze cliënten belangrijk vinden.
Angelien is overigens werkzaam bij ons Top GGz Expertisecentrum voor Transdiagnostische Psychotherapie, Afdeling Zwaluw & Enk.
* Zingeving is het zoeken naar betekenis en de behoefte te ervaren dat wat we doen in het leven een waarde heeft
Het effect van psychotherapie op de zingeving in het leven
In het eerste artikel heeft Angelien gekeken naar de invloed van psychotherapie op zingeving in het leven bij cliënten die in (dag)behandeling zijn. Hiervoor zijn over een periode van 8 tot 12 maanden vragenlijsten afgenomen. Voor en na de behandeling is zowel naar het gebrek van zingeving als naar de aanwezigheid van zingeving gekeken.
Aan dit onderzoek hebben 75 cliënten meegewerkt. Uit de analyses is gebleken dat psychotherapie heeft gezorgd voor een toename van het gevoel van zingeving en een afname van het gevoel van een gebrek van zingeving in het leven. Bij de analyse is overigens rekening gehouden met verandering in symptomen van depressie over de tijd heen.
Verder is gebleken dat een lagere mate van persoonlijkheidspathologie ook bij heeft gedragen aan minder gebrek van zingeving en meer aanwezigheid van zingeving.
Positief effect
Al met al lijkt psychotherapie dus een positief effect te hebben op de zingevingservaring bij cliënten. Daar moeten we echter wel bij opmerken dat er in het onderzoek geen controlegroep is geweest. We kunnen dus nog niet met zekerheid zeggen dat de positieve verandering ook echt te maken heeft met de gegeven psychotherapie. Voor ons biedt dat natuurlijk ook weer mogelijkheden voor vervolgonderzoek. Dat is weer heel belangrijk, omdat zorgen voor een waardevol leven van groot belang is, ook bij cliënten met een ernstige persoonlijkheidsstoornis.
Wat draagt bij aan zingeving in het leven?
Zingeving in het leven is een heel breed begrip. Daarnaast verschilt per persoon wat precies onder zingeving valt. Om daar inzicht op te krijgen heeft Angelien ook onderzoek gedaan naar wat voor mensen met en zonder een persoonlijkheidsstoornis bijdraagt aan zingeving.
Aan dit onderzoek hebben 85 mensen met een persoonlijkheidsstoornis en 69 mensen zonder persoonlijkheidsstoornis meegedaan. Uit het onderzoek is naar voren gekomen dat vooral relaties de belangrijkste bron voor zingeving in het leven en voor ondersteuning zijn. Negatieve gevoelens, gevoelens van verlies en een psychiatrische aandoening dragen daarentegen juist bij aan een gevoel van gebrek aan zingeving in het leven.
Voor mensen met een persoonlijkheidsstoornis blijken huisdieren ook een belangrijke bijdrage te leveren aan het gevoel van betekenis. Daarnaast lijkt behandeling bij te dragen aan het herstel van zingeving in het leven. Daarmee biedt dit onderzoek duidelijke handvatten in de behandeling van mensen met een persoonlijkheidsstoornis. Dat wil zeggen: besteed in de behandelrelatie aandacht aan de verbondenheid met relaties, maar ook met eventuele huisdieren.
In het onderzoek is overigens zowel kwantitatief als kwalitatief naar de interviews is gekeken.
Tenslotte
Wij hebben Angelien de vraag gesteld waarom zij het belangrijk vindt dat hier onderzoek naar gedaan wordt. En wat behandelaren hebben aan de uitkomsten van haar onderzoek
Angelien: “Zingeving is belangrijk voor het welzijn van patiënten. Onderzoek naar persoonlijkheidsstoornissen en zingeving is belangrijk, omdat er veel verbanden zijn waardoor behandeling kan bijdragen aan zingeving. Het versterken van identiteit, zelfsturing en verbondenheid is van belang voor zingeving, zo blijkt uit dit onderzoek.”
Promotie
Dit zijn de laatste twee artikelen van het promotietraject van Angelien Steen. Zij verdedigt op 23 mei 2025 om 15.00 uur haar proefschrift in de Leeuwenbergh kerk in Utrecht.
Heb jij nog vragen aan Angelien?
Stuur dan een e-mail naar wetenschappelijkonderzoek@ggzcentraal.nl